یکی از بحث های مهم و هیجان انگیز این روزهای در برخی محافل سیاسی مسکو و باکو، ریشه های قومی خاندن علی اف و برخی دیگر از رهبران سیاسی قدیمی این کشور مانند محمد امین رسولزاده است. ریشه هایی که امروز در فضای اختناق آمیز جمهوری به اصطلاح آذربایجان مانند یک راز از آن محافظت می شود و کسی دوست ندارد چندان در این باره صحبت کند. حتی برخی از مدارک موجود در این باره نیز یا کتمان شده یا از میان رفته است.
حیدر علی اف متولد سیسیان ارمنستان در 1923 است. سیسیان ناحیه از جنوب ارمنستان و نزدیکی مرز نخجوان است. خانواده وی از ایلات کُرد نخجوان بودند و پیش از آن که استالین دستور اسکان عشایر را ابلاغ کند، به صورت ییلاق و قشلاق زندگی می‌کردند. ارمنستان منطقه ای کوهستانی و نخجوان منطقه ای جلگه ای است و خانواده علی اف نیز در حال ییلاق و قشلاق بین این دو ناحیه بودند. استالین پس از جنگ جهانی دوم دستور مخصوصی با عنوان اسکان اقوام کوچ نشین صادر کرد و همه این خانواده ها یکجا نشین شدند. علیرضا علی اف، پدر حیدر از این گروه بود اما حیدر پیش از صدور دستور استالین به دنیا آمد و در نتیجه حین ییلاق در سیسیان ارمنستان دیده به جهان گشود.
کردهای نخجوان در نزدیکی مرز ایران از کردهای شکاک، جلایی، کولایی، ایزدی ،کولی وند، بارقوشات،کنگرلوها بودند اما منطقه «شاهبوز» یعنی محل اقامت خانواده علی اف عمدتا محل سکنی عشیره شکاک بود و مورخان احتمال می دهند که آنها نیز از ایل شکاک بوده باشند. همچنین گمانه هایی در خصوص تعلق ایل وی به کردهای ایزدی وجود دارد. آن چه مشخص است اینکه علیرضا علی اف پدر حیدر علی اف، دارای دو همسر بود که یکی از آنها همچون خود وی کُرد و یکی دیگر ارمنی بودند. آنچه موضوع را جالب‌تر می‌کند این نکته است که حیدر علی اف از مادر ارمنی به نام «ساتانیک» بود. برخی از سیاسیون جمهوری آذربایجان مانند قربان محمد اف در برنامه های تلویزیونی به این موضوع اشاره کرده اند و شاهدهای زنده ای را برای ثبوت این موضوع بر روی خط آورده اند.
علیرغم اینکه به نظر می سد حیدر علی اف پس از رسیدن به مدارج قدرت در شوروی، ترجیح داد تا کُرد به نظر نرسد، نشانه های مهمی از ریشه های کُرد حیدر علی اف وجود دارد. از جمله برادر حیدر علی‌اف، رئیس کانون نویسندگان کُرد جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی بود. همچنین نوروز محمد اف عضو جبهه خلق پس از فرار به امریکا، مقالاتی علیه هیات حاکمه وقت جمهوری آذربایجان پس از استقلال در سایت خود منتشر می‌کرد. وی در یکی از مقالات این سایت مدعی شده است که وظیفه هماهنگی با پ.ک.ک از طرف ک.گ.ب به وسیله حیدر علی اف صورت می‌گرفت. این موضوع نیز به عنوان نشانه ای دیگر بر اصالت کُردی حیدر علی اف مطرح می شود زیرا اتحاد شوروی هیچ انتخابی را بدون زمینه لازم صورت نمی داد و ممکن است این ماموریت به حیدر علی اف و علیه ترکیه در راستای ریشه های کُردی وی بوده باشد.
سایر رهبران جمهوری آذربایجان
حیدر علی اف تنها رهبری نیست که ریشه قومی او در جمهوری آذربایجان انکار می شود یا به دست فراموش سپرده شده است. برخی دیگر از چهره های سیاسی تاثیرگذار این کشور به قومیت های تالش، تات یا کُرد تعلق داشتند. «خان خویسکی» از یاران محمد امین رسول زاده و از رهبران جمهوری مستعجل در 1918 از عشیره دمبری های کُرد بود. «محمد امین رسول زاده» از تات‌های منطقه شبه جزیزه آبشوران بود. «سلطان اف» فرمانده سواره نظام جمهوری مستعجل رسولزاده، معروف به «دیویزیون وحشی» ، نیز از کُردهای مسلمان منطقه لاچین بود.
