به گزارش وب سایت خبری- تحلیلی آذری ها، عایشه حُر تاریخ نگار ترکیه در یکی از آخرین مقالات تاریخی خود که در روزنامه رادیکال به چاپ می رسد به سیاست های آسیمیلاسیون دولت ترکیه در دوران آتاترک و اینونو علیه مردم کرد درسیم (استان تونجی) پرداخته است. وی در بخشی از مقاله خود با اشاره به اسناد دولتی به پروژه جداسازی کودکان کُرد و پرورش آنها در محیطی ترک زبان اشاره کرده و به گزارش وزارت کشور ترکیه در 1937 درباره کردهای درسیمی استناد نموده است.
بر اساس این اسناد یکی از سیاست های نژادپرستانه و غیر انسانی دولت ترکیه که سیاست مداران امروز نیز بدان اشاره میکنند، پروژه جداسازی فرزندان کرد و سپردن آن به خانواده های ترک یا پرورش دادن آنها در مدارس و آموزشگاههای شبانه روزی بود. بر اساس کودکان بالای 5 سال استان تونجلی می بایست کیلومترها دور تر از خانواده خود تا رسیدن به سن ازدواج در مدارس شبانه روزی نگهداری شده و سپس با ازدواج اجباری بین خود و در حالی که زبان کردی را فراموش کرده و کاملا ترک شده اند به درسیم(تونجلی) باز گردند.
شکری کایا وزیر داخله ترکیه 1937
«شکری کایا» وزیر داخله وقت ترکیه در گزارش خود می نویسد کردهای درسیم اصلا ترک نژاد هستند اما به علت مجاورت با مردمی که زبان شان نمونه ای انحرفی از فارسی است(کرمانج ها) به کردی گرایش پیدا کرده و شیعه (علوی) شده اند.
عایشه حر در بخشی از مقاله خود چنین می نویسد:
در 1936 مفتش بازرسی کل کشور عبدالدین اوزمن تدابیر لازمه برای آسیمیلاسیون(تمثیل) کردها را چنین بیان می کند: لازم است توده هایی را که می خواهم در جامعه ترکیه مستحیل کنیم به جای کردی به زبان ترکی صحبت کنند. این نخستین راه برای یکسان سازی کردها است. برای این منظور به جد می باست صحبت به کُردی را در اماکن عمومی و توسط ، ماموران دولتی ممنوع کرد. اگر اهالی روستا و عوام قادر به تکلم به ترکی نباشند، موظف خواهند بود با مترجم در ادارت حاضر شوند. تعیین مجازات های مادی و معنوی علیه کسانی که به کردی صحبت می کنند نیز لازم است (به نقل از اسماعیل بشیکجی، ص: 57)
مسئله یکسان سازی 2 ماه بعد از اولین عملیات درسیم در 4 ژوئن 1937 از طرف وزیر داخله شکری کایا(1883- 1959) در نامه ای که به وزارت فرهنگ تحت عنوان «مدارس شبانه روزی کودکان درسیم» نوشت مطرح شد. در این گزارش چنین آمده بود:
« به: وزارت فرهنگ:
پیشنهاد می شود در چارچوب اصلاحاتی که قرار است اخیرا در درسیم انجام شود، مدارس شبانه روزی در نواحی ترک نشین کشور تاسیس و در این مدارس کودکان بالای 5 سال درسیمی(دختر و پسر) منتقل شده و مشغول به تحصیل شوند. آن ها سپس با یکدیگر ازدواج کرده، به درسیم منتقل شده و در مایملک خانوادگی خود، کانون و خانواده ای تُرک تشکیل خواهند داد. به این ترتیب فرهنگ ترک به صورت زیربنایی در درسیم گسترش می یابد. زیرا:
مردم درسیم معتقدند که ریشه ترکی داشته و از خراسان مهاجرت کرده اند. ولیکن بعلت تماس و مجاورت با افرادی که به زبانی موسوم به کرمانجی (که نمونه ای غیر اصیل از فارسی است) متکلم اند، هر روز بیشتر از زبان مادری شان [ترکی] فاصله گرفته اند. به همین دلیل نیز تشیع ، علوی گری و بکتاشی گری در بین این مردم رواج پیدا کرده است. هر چند مردم درسیم مانند کردها تکلم می کنند اما هنوز شخصیت و کارکتر کردی به خود نگرفته اند و سعی دارند آن را شکست دهند. در واقع آن ها اجتماعی هستند که مابین کرد و ترک گیر کرده اند. شایان تاسف است که زنان درسیم زودتر از مردان روند کرد شدن را آغاز کرده اند. دلیل این امر هم عدم حضور زنان در جامعه و انزوای محیطی آنها است.
بنابراینبرای این مردم که خون ترک در رگ دارند باید با تدابیر ما به هویت واقعی خود یعنی ترکی باز گردند. برای این منظور نیز وزارت خانه ما بر این باور است که ایجاد و گسترش مدارس شبانه روزی (دختران و پسران) ضروری و بایسته است.
وزیر داخله، ش. کایا».
در این گزارش عبارت تکراری قبلا ذکر شده در گزارش فرماندهی کل ژاندامری یکبار دیگر دیده می شود که می گوید: «خون ترک در رگهای اکثریت شان جاری است و لازم است به خودآگاهی ملی برسند».
در این گزارش اجباری کردن حضور درسیمی های کرد زبان در مدارس شبانه روزی آن هم در مناطق ترک نشین یکی از راههای آسیمیلاسیون ذکر شده است (پایان نقل قول از عایشه حر).
