طی هفته های اخیر، طرفداران نفوذ ترکیه در جمهوری آذربایجان تراز گفتمان خود را قدری ارتقاء داده، در سطح وسیعی اقدام به تولید محتوای مکتوب و تصویری برای زمینه سازی حضور نظامی ترکیه در جمهوری آذربایجان کردند. هدف از تولید این محتواهای مکتوب و تصویری ، آماده سازی افکار عمومی مردم جمهوری آذربایجان برای پذیرش حضور نظامی ترکیه در مناطقی از جمهوری آذربایجان و بویژه نخجوان و باکو است. گرچه ترکیه برای تحقق مطامع خود در ایجاد پایگاه نظامی در جمهوری آذربایجان مسیر چندان همواری در پیش رو ندارد و قطعا با مخالفت روسیه و ایران مواجه خواهد شد، توجه به این مساله از زاویه زیان هایی که برای جمهوری آذربایجان داشته و خواهد داشت، ضروری است:
– برغم تبلیغات رسمی و جاری در جمهوری آذربایجان مبنی بر دوست و برادر تلقی کردن ترکیه و حتی وارونه نمایی حضور اشغالگرانه قشون نظامی عثمانی در باکو و سایر مناطق قفقاز در سال 1918 و معرفی آن به عنوان آزادسازی باکو از دست ارامنه و روس ها، واقعیت های تاریخی حکایت از این دارد که حضور نظامی ترک ها در باکو و سایر مناطق قفقاز منجر به قتل و غارت های سنگینی شده و آذری های این منطقه زیان های شدیدی از آن متحمل شده اند که هنوز پس از گذشت یکصد سال، این فجایع از یادها نرفته است و مقالات و نتایج پژوهش هایی که هر از گاه در مقابل تبلیغات رسمی و دولتی ترک گرایانه در جمهوری آذربایجان منتشر می شود، نشانه همین واقعیت تلخ است.
– صرف نظر از سابقه تاریخی حضور نظامی ترک ها در جمهوری آذربایجان که تمامی ابزارهای تبلیغاتی و تولید فکر دولتی و غیردولتی برای انکار و کتمان زیان های آن بسیج شده اند و حتی طی هفته های اخیر برغم مقررات قرنطینه و ممنوع بودن تجمع بیش از ده نفر در یک مکان در جمهوری آذربایجان، تجمعات چند ده نفری در مقابل سفارت ترکیه در باکو برای درخواست باقی ماندن نظامیان ترک در جمهوری آذربایجان پس از مانورهای اخیر برگزار شده است، حضور این نظامیان در همین شرایط کنونی نیز زیان های فکری و هویتی بزرگی به این جامعه شکننده از حیث عناصر هویتی وارد کرده است و این وجهه را از مردم جمهوری آذربایجان به نمایش گذاشته است که ملتمسانه از دولتی دیگر برای حضور نظامی در کشور خود درخواست می کنند. نمایش تصاویر گروه های که در مقابل سفارت ترکیه در باکو جمع می شوند و برای خوشایند ترک ها ، با الفاظ و لهجه خنده دار و با آمیزش عجیب و غریب کلمات ترکی و آذربایجان و با عباراتی نیمه ترکی – نیمه آذربایجانی، همچون گدایان به نظامیان ترکیه التماس می کنند که در جمهوری آذربایجان باقی بمانند، منظره زشتی را از جمهوری آذربایجان در صفحه تلویزیونی های باکو و ترکیه به نمایش گذاشت.
– بحث درخواست های حضور نظامی ترکیه در جمهوری آذربایجان و برگزاری مانور در این کشور این فرصت را به نظامیان ترکیه داده است که عقده ناکامی هایی که در سوریه و لیبی داشته اند، در جمهوری آذربایجان بگشایند و با تحقیر نظامیان جمهوری آذربایجان، برتری رزمی خود را به ارتش این جمهوری به نمایش بگذارند و خود را فرمانده و ارتش جمهوری آذربایجان را فرمانبر نشان دهند. به عنوان مثال ژنرال شرف اونگای، نظامی ارشد ترکیه ای که بر مانور نیروهای این کشور و ارتش نخجوان در این جمهوری خودمختار نظارت کرده بود، در متلک گویی به جمهوری آذربایجان گفت : « دارا بودن تسلیحات و تجهیزات مدرن به معنای پیروزی در نبرد نیست. آنچه ضروری است دارا بودن نیروهایی است که بتوانند با مهارت از این تسلیحات و تجهیزات استفاده کنند!» این متلک نیمه پنهان – نیمه آشکار ژنرال ترکیه ای در واقع اشاره به ناتوانی نظامیان جمهوری آذربایجان در بکارگیری تسلیحات و تجهیزات مدرنی است که از اسراییل و روسیه خریداری شده اند و ارتش ترکیه خود را کلید حل معمای بکارگیری این تسلیحات و تجهیزات ارتش جمهوری آذربایجان قلمداد می کند.
– طولانی شدن حضور نظامیان ترکیه ای و خانواده هایشان در جمهوری آذربایجان پس از برگزاری مانورهای نظامی در این کشور بدون هرگونه دلیل و توجیه قانونی و حتی مغایر با قانون اساسی جمهوری آذربایجان، شکاف فکری میان طرفداران و مخالفان حضور نظامی ترکیه در جمهوری آذربایجان را تشدید کرده است و به اختلافات جدیدی در این کشور دامن زده است. گرچه دولت و مبلغان دولتی این حضور را توجیه می کنند، بسیاری از مردم جمهوری آذربایجان نگران تبعات منفی آن هستند و می گویند کمترین زیان طولانی شدن حضور نظامیان ترک و خانواده هایشان در جمهوری آذربایجان در حین انجام مانورها و حتی پس از پایان مانورها، هزینه سنگینی است که این مساله بر بودجه جمهوری آذربایجان تحمیل می کند.
– احساس حقارت و نیاز به داشتن برادر بزرگتر که پس از فروپاشی شوروی و خروج نظامیان روسیه از جمهوری آذربایجان تا حدودی فروکش کرده بود، در ماه ها و هفته های اخیر مانند مرضی سرطانی در حال گسترش است و بسیاری از رسانه های مکتوب و دیداری و شنیداری باکو با استناد به اینکه ترکیه عضو ناتو است، ارتش جمهوری آذربایجان را در مقابل ارتش ترکیه بسیار حقیر و نیازمند تجارب ارتش ترکیه معرفی می کنند و این را تبلیغ می کنند که دولت جمهوری آذربایجان برای کسب این به اصطلاح تجارب ارتش ترکیه باید به هر شرطی در مقابل نظامیان ترک تن در دهد. حتی، برخی رسانه ها و تحلیلگران این را به صراحت می گویند و می نویسند که برای استقرار پایگاه نظامی ترکیه در جمهوری آذربایجان حتی نیازی به انعقاد توافق نامه جدید نیست و همان توافق های قبلی نیز برای آن کفایت می کند! حال آنکه اساسا استقرار نیروی نظامی خارجی در جمهوری آذربایجان با قانون اساسی کنونی این کشور نیز مغایرت دارد.
– تحریف هرچه بیشتر تاریخ به منظور زمینه سازی و توجیه حضور نظامی ترکیه در جمهوری آذربایجان از دیگر تبعات این مساله بوده است. در رسانه های باکو با تحریف آشکار و عادی جلوه دادن دست اندازی های عثمانی به قفقاز در قرن های گذشته ادعا می شود که ترکیه در پانصد سال اخیر در قفقاز حضور داشته است و برخلاف ایران و روسیه با هر سه کشور قفقاز مرز مشترک و علائق و منافع فراوان دارد! بنابراین ترکیه حق دارد در کشورهای قفقاز پایگاه نظامی داشته باشد و در شرایط کنونی نیز با توجه به نزدیکی باکو و آنکارا، مناسب ترین مکان برای استقرار پایگاه نظامی قفقازی ترکیه، همانا جمهوری آذربایجان است!
– در رسانه های باکو برای توجیه و زمینه سازی حضور نظامی ترکیه در جمهوری آذربایجان، تصریح می شود که هر امتیازی ارمنستان به روسیه داده است و از جمله پایگاه نظامی روسیه در ارمنستان دایر شده و واحدهای نظامی مشترک روسیه و ارمنستان تشکیل شده است، باید جمهوری آذربایجان نیز مشابه همان امتیاز را به ترکیه بدهد! الدار نمازوف، دستیار پیشین رییس جمهوری آذربایجان در گفتگوی زنده با تلویزیون اینترنتی ینی مساوات تصریح کرد هر کاری روسیه در قفقاز کرده است، ترکیه نیز خواهد کرد! گویی از یاد برده اند که همواره تمامی مصائب و مشکلات قفقاز را ناشی از استیلای روسیه بر این منطقه و نوع فعالیت های روس ها در این منطقه دانسته اند و عجبا که اکنون همان نوع فعالیت ها و امتیازات را برای اعطاء به ترکیه تجویز می کنند!
– از دیگر تبعات گسترش تبلیغ حضور نظامی ترکیه در جمهوری آذربایجان، توجیه فکری تبدیل قفقاز به میدان رقابت های نظامی و تسلیحاتی کشورهای دیگر است. تحلیلگران جمهوری آذربایجان پس از تبلیغ حضور نظامی ترکیه در این کشور، کار را به جایی می رسانند که خواستار حضور ارتش پاکستان در جمهوری آذربایجان نیز می شوند تا به اصطلاح این کشور را از تهدیدات روسیه و ارمنستان محافظت کند و به جمهوری آذربایجان موشک هایی بفروشد که توان حمل کلاهک های هسته ای را داشته باشند! اگر در گذشته قراردادهای تسلیحاتی باکو با رژیم صهیونیستی تا چندین سال پنهان نگه داشته شده بود، اکنون رسانه های باکو با جسارت از اینکه باکو تسلیحات بیشتری از اسراییل خریداری خواهد کرد، با دهان پر سخن می گویند و هیچ قباحتی برای تبدیل قفقاز به انبار تسلیحات خطرناک اسراییلی و روسی و پاکستانی و ترکیه ای نمی بینند.
– بر اثر حضور و رجزخوانی های مقامات سیاسی و نظامی ترکیه در جمهوری آذربایجان طی ماه های اخیر، رسانه های باکو بطور کاریکاتوری و مصنوعی تشجیع شده اند و همه روزه از آمادگی واقعی برای شروع مجدد جنگ قره باغ و حتی تخلیه مدارس و آماده سازی سنگرها و… خبر می دهند.
– تشدید سرکوب داخلی در جمهوری آذربایجان به اتکای جلب حمایت بیشتر از ترکیه و نوعی الگوبرداری از سرکوب هایی که پس از کودتای جولای 2016 در ترکیه شروع شد، از دیگر تبعات افزایش اتکای باکو به آنکارا و مطرح شدن بحث استقرار نیروی نظامی ترکیه در جمهوری آذربایجان بوده است. ظاهرا به اتکای ترکیه، برخی مقاماتی که تصور می رفت به روسیه نزدیکی داشته باشند، کنار گذاشته شده اند. همانگونه که در ترکیه شماری از نظامیان و ژنرال های باسابقه و شناخته شده، پس از بروز اختلافات ماه جولای 2016، در مقابل انظار و دوربین های تلویزیونی لخت و عریان شدند و آبروی ملت و ارتش ترک برای پاکسازی دولت اردوغان از دوستان سابقش که اکنون عضو سازمان تروریستی “فتو” نامگذاری شده اند، قربانی شد، مشابه آن طی هفته های اخیر در جمهوری آذربایجان در حال اجراست و برای مقامات پیشین ریاست جمهوری این کشور آبرو و حیثیتی به رسمیت شناخته نمی شود و همگی آنها به عنوان ستون پنجم روسیه تخطئه و بی حیثیت می شوند و در مقابل، نیروهای خدمت کننده به ترکیه مدح و ستایش می شوند و ارتقاء می یابند! تاثیر اردوغانیسم بر سیاست های باکو در چنان حدی بوده است که رییس جمهوری آذربایجان نیز در حین پذیرش استوارنامه سفیر جدید یونان در باکو، با الگوبرداری از اردوغان تمامی ملاحظات و شیوه های دیپلماتیک را کنار گذاشت و زبان به انتقاد از یونان و اعلام حمایت از ترکیه گشود! و این ماجرا همچنان ادامه دارد تا زمینه برای ترک تازی ترک ها در جمهوری آذربایجان فراهم تر شود و قفقاز را با ماجراجویی های خطرناکی مواجه کند!
